Part 2: Rohingya Traditional Food
အပိုင္း (၂) လူရီ ဖီရာ့ (ဆန္နံျပား)
#႐ိုအစားအစာ
>>>>>>>>>>>>>>>>>>><<<<<><<<<><><<<<<<<<>
ေရးသူ:- ႐ိုဟင္ေလး

လူရီဖီရာ့သည္ ႐ိုဟင္ဂ်ာ႐ိုးရာမုန္႔မ်ားအနက္ လူႀကိဳက္အမ်ားဆံုးမုန္႔ အျဖစ္ ေက်ာ္ၾကားသည္။ ပံုသဏၭာန္အားျဖင့္ နံျပား သို႔မဟုတ္ ႐ူတီႏွင့္ ခပ္ဆင္ဆင္ရိွၿပီး အရသာမွာမူ တမူးထူးျခားေသာ မုန္႔တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ႐ိုမွန္လွ်င္ လူရီဖီရာ့ကိုႀကိဳက္သည္။ ရက္ႀကီးခါႀကီး အလႉပြဲရိွလွ်င္ လူရီဖီရာ့ မုခ်ရိွသည္။
လူရီဖီရာ့ ဟု အမည္တြင္ျခင္းမွာ အဆိုအမ်ဳိးမ်ဳိးရိွသည္။ တစ္ခ်ဳိ႕က ႐ိုဟင္ဂ်ာ လအမည္မ်ားတြင္ (၈) လေျမာက္လ ကို “လူရီစၥာဏ္” ဟုေခၚသည္။ ထိုလ (၁၄) ရက္ေန႔တြင္ ျမင့္ျမတ္ေသာ ညႀကီးတစ္ညရိွသည္။ ထိုညကို အစြဲျပဳ၍ ႐ိုတို႔သည္ ေန႔တြင္ အလႉပြဲ(ဖာတီယာ) ျပဳလုပ္ၾကသည္။ အိစၥလာမ္ဘာသာေရး အလႉပြဲ မဟုတ္ေသာ္လည္း ႐ို႐ိုးရာအျဖစ္ ဆင္းရဲသားမ်ားကို အေကြၽးအေမြးျပဳလုပ္ၾကသည္။ ထို အလႉပြဲတြင္ လူရီဖီရာ့ကို အဓိက ျပဳလုပ္ေကြၽးေမြးဧည့္ခံၾကသည္။ လူရီစၥာဏ္ လတြင္ ျပဳလုပ္ေသာ မုန္႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လူရီဖီရာ့ဟုေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ဳိ႕ကမူ ေလာ္ရီး (တုတ္)ကဲ့သို႔ မုန္႔လုပ္ပြတ္လံုး (ေမလံုဆြံာ)ျဖင့္ ျပဳလုပ္ရေသာေၾကာင့္ ေလာ္ရီး မွ လူရီသို႔ အသံပ်က္ကာ လူရီဖီရာ့ ဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္ဟု၎၊ လူရီဖီရာ့ကို အညာေဒသတြင္ ၾကား၌ ဟာလဝါ (ဟာလ္လြာ)ညႇပ္ထည့္ကာ လိပ္လိမ့္ၿပီး စားၾကသည္။ လိမ့္လိပ္ထားေသာ ဟာလ္လြာ ညႇပ္မုန္႔ ကို တုတ္ (ေလာ္ရီး)သ႑ာန္ျမင္ရေသာေၾကာင့္ ေလာ္ရီဖီရာ့ (တုတ္မုန္႔)မွ လူရီဖီရာ့ဟု၎ အဆိုမူခြဲရိွသည္။

လူရီဖီရာ့သည္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသ၊ အာရပ္မ်ဳိးမွ တဆင့္ အေမြရရိွလာေသာ မုန္႔တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အာရပ္တို႔သည္ ေရေၾကာင္း ကုန္သြယ္ေရးျဖင့္ ကမၻာ့ အႏွံအျပားတြင္ သြားလာလ်က္ရိွခဲ့သည္။ ေအဒီ ၈ ရာစုတြင္ ရမ္းၿဗဲအနီး၌ ေလျပင္းမုန္တိုင္းေၾကာင့္ ကုန္တင္သေဘၤာမ်ား ပ်က္စီးသြားရာ အာရပ္ကုန္သည္တို႔သည္ ေဗဆာလီျပည္ (ျမန္မာအေခၚ ေဝသာလီျပည္) အာရ္ကာန္သို႔ ခိုလံႈခဲ့သည္ကို သမိုင္းတြင္ အတိအလင္း ေတြ႕ရိွႏိုင္ပါသည္။ ထိုေခတ္တြင္ အာရပ္၊ ပါရွန္လူမ်ဳိးတို႔၏ အဓိက အစားအစာမွာ “နာဏ္” ဟုေခၚေသာ ဂ်ံဳျဖင့္ျပဳလုပ္သည့္ နံျပားျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ေဗဆာလီျပည္တြင္ ဆန္စပါးကို အဓိကအားျဖင့္ စိုက္ပ်ဳိးသျဖင့္ အစားအစာလည္း ထမင္းသာ ျဖစ္သည္။ အာရပ္ခိုလံႈလာခဲ့သည့္ ေဗဆာလီျပည္၌ ေဒသခံတို႔ႏွင့္ ေပါင္းသင္း ထိမ္းျမားခဲ့ၿပီး ရာသက္ပန္ ေနထိုင္သြားခဲ့ၾကသည္။ သူတို႔၏ စားေနက် အစားအစာ နာဏ္ကိုမူ လက္လြတ္ရၿပီး ေဗဆာလီ အစားအစာကို ရင္ပိုက္ရသည္။ သို႔ေသာ္ ရက္ႀကီးခါႀကီးတြင္ သူတို႔၏ ဘိုးဘြားစဥ္ဆက္ အစားအစာကို ေအာက္ေမ့လ်က္ ဂ်ံဳရွားသျဖင့္ ဆန္ႏွင့္သာ နာဏ္ျပဳလုပ္စားေသာက္ေလ့ရိွၾကသည္။ ထိုနာဏ္ပံုစံ မုန္႔ကို ေနာက္တြင္ လူရီဖီရာ့ဟု ေခၚတြင္လာၾကသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစကာမူ ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ လူရီဖီရာ့ကို ျမင့္ျမတ္ဘုန္းက်က္သေရရိွေသာ မုန္႔ဟုယူဆၾကသည္။ အေၾကာင္းမွာ ဘိုးဘြားစဥ္ဆက္တို႔၏ သံုးေဆာင္ၿမဲျဖစ္ေသာ အစားအစာလည္းျဖစ္၊ အီစၥလာမ္သမိုင္းကို ေလ့လာလွ်င္ တမန္ေတာ္ႏွင့္ သာဝကႀကီးမ်ားကလည္း လူရီဖီရာ့ႏွင့္ ဆင္တူေသာ နာဏ္ (နံျပား)ကိုသံုးေဆာင္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

“လူရီဖီရာ့ ေဇေတာ့ ေဒၚင္ရ္ဘာနာ ေအ့ေတာ ဟံာေရွာ္ေရာ္ ဘာဇာရ္ ေအာ္တ္ ဆိုက္ယာ ေဒံၚရ္ အိုက္ဘို”
အဓိပၸာယ္မွာ လူရီဖီရာ့ အရြယ္အစားႀကီးေလ ရွင္ျပန္ထမည့္ေန႔၌ အရိပ္ဆာယာၾကီးမည္ ဟုပင္ ဂုဏ္တင္ေျပာဆိုသည့္ ဆို႐ိုးလည္းရိွသည္။ ဤသို႔ တိုက္ဆိုင္ေနသည့္ အေၾကာင္းအရာတို႔ေၾကာင့္ ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ လူရီဖီရာ့ကို ႐ိုအမ်ဳိးသားမုန္႔ (Rohingya National Cake) ဟု တစ္ညီတၫြတ္တည္း သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႐ိုတို႔သည္ အလႉပြဲေတာ္မ်ား၊ ဘာသာေရးပြဲေတာ္မ်ားတြင္ ထိုမုန္႔ကို ျပဳလုပ္သံုးေဆာင္ၾကသည္။

ေရွးအခါက ႐ိုေစာ္ဘြားတို႔သည္ ႏြားမ်ားလီွးခ်က္ကာ လူရီဖီရာ့ ျပဳလုပ္ၿပီး ၃-၄ ရက္တိုင္တိုင္ ေကြၽးေမြးဧည့္ခံခဲ့ၾကသည္။ လူရီဖီရာ့၏ ထူးျခားခ်က္တစ္ခုမွာ မုန္႔သက္သက္ မစားဘဲ အျခားတစ္ခုခုႏွင့္ တိုးစားရသည္။ ဥပမာ- အသား၊ ဟာလဝါ၊ အသုတ္၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္အေၾကာ္…..
လူရီဖီရာ့၏ ပံုသဏၭာန္မွာ ဝိုင္းဝန္းၿပီး အရြယ္အစားမွာ ထမင္းစား ပန္းကန္ခန႔္ရိွသည္။ ဆီမပါ၊ ခ်ဳိ၊ ခ်ဥ္၊ ခါး၊ စပ္မပါေသာ မုန္႔တစ္မ်ဳိးလည္းျဖစ္ပါသည္။ အသားႏွင့္ဆိုလွ်င္ တည့္သည့္အျပင္ အရသာလည္း ကဲလြန္လွသည္။

လူရီဖီရာ့တြင္ ပါဝင္သည့္ ပစၥည္း-
(၁) ဆန္မုန္႔ညက္
(၂) ဆား
(၃) ေရ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

လိုအပ္သည့္ ကိရိယာမ်ား
(၁) ဒဲန္း (ေျခႏွင္းေမာင္း)
(၂) လူရီဖာဌ္ (မုန္႔လုပ္ခံု)
(၃) ေမလံု ဆံူဝါ (မုန္႔လုပ္ပြတ္လံုး)
(၄) ေဟာလာ (မုန္႔ကင္းျပား)
(၅) ေအံာလာ့ (တံစိုး)

လူရီဖီရာ့ ျဖစ္လာရန္ အဆင့္ဆင့္ အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိး
(၁) ဂူရီ (ဆန္မႈန္႔)
(၂) ဟိုင္ (ေရေႏြးျဖင့္ စပ္ထားေသာ မုန္႔ဖတ္)
(၃) ဟိုင္ ေတာ္လာ (မုန္႔ဖတ္လံုးႀကီး)
(၃) ဇူလာ (မုန္႔ဖတ္လံုး)
(၄) ေဖာသ္ေသာ့န္ (မုန္႔စိမ္း ကပ္မသြားေအာင္ အသံုးျပဳေသာ ဆန္မႈန္႔ေျခာက္)

လူရီဖီရာ့ ျပဳလုပ္နည္း

လူရီဖီရာ့ ျပဳလုပ္နည္းမွာ နည္းနည္း အပင္ပန္းခံရေသာ္လည္း တစ္ခုေလာက္စားႏိုင္႐ံုျဖင့္ လုပ္က်ဳိးနပ္သည္။
ဦးစြာ ဆန္ကို ေကာင္းစြာေဆးေၾကာရသည္။ ေမာင္း သို႔ ေျခႏွင္းေမာင္းျဖင့္ ေက်ေက်ညက္ညက္ အမႈန္႔ျဖစ္သြားေအာင္ ေထာင္းႀကိတ္ရပါသည္။ ထ႔ိုေနာက္ အိုးတစ္အိုးတြင္ အခ်ဳိးက် ေရ ပမာဏ ထည့္ၿပီး က်က္ေစရသည္။ ေရဆူပြက္လာလွ်င္ ဆန္မုန္႔ညက္ထည့္ရသည္။ ဆန္မုန္႔ညက္ ခဲမသြားေအာင္ ေယာက္မျဖင့္ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းလာသည္အထိ ထိုးေမြရပါသည္။
ဆန္မုန္႔ညက္ေပ်ာ့ပ်စ္လာေသာအခါ အိုးမွ အျခား ေလာင္ပန္းတစ္ခု သို႔မဟုတ္ ဆန္ေကာတစ္ခုသို႔ လဲေျပာင္းယူရသည္။ ၎ကို “ဟိုင္” ဟုေခၚသည္။ ထိုဟိုင္ကို အက်ိတ္အခဲမရိွေအာင္ လက္ျဖင့္ အတန္ၾကာ ေကာင္းစြာ ဖိနယ္ရသည္။ ပြတ္နယ္ၿပီးသား ဟိုင္ကို ေဘာ္လံုး သ႑ာန္ အလံုးႀကီးမ်ားအျဖစ္ ျပဳလုပ္သည္။ ၎ကို “ဟိုင္ရ္ေဒါလာ” ဟုေခၚသည္။ ထို ဟိုင္ေဒါလာမွ တစ္ခါ တုတ္ေခ်ာင္းသဖြယ္ အလံုးရွည္မ်ား လိမ့္သည္။ ဤအခါ လူရီမုန္႔လုပ္ရန္ နီးကပ္လာၿပီ။
ထို အလိမ့္တုတ္ရွည္ကို အစိတ္အပိုင္း ငယ္သို႔ ပိုင္းျဖတ္သည္။ ယင္းကို “ဇူလာ” ဟုေခၚသည္။ ဇူလာ ကို မုန္႔လုပ္ခံု (လူရီဖာဌ္) ေပၚတင္ၿပီး ဝန္းျပားကားလာေအာင္ ေမလံုဆံုဝါျဖင့္ ပြတ္လိမ္တိုက္ရသည္။ တစ္ဆက္တည္း ေမလံုဆံုဝါ အေၾကာင္းနည္းနည္း ေျပာရေအာင္- (ေရွး႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ တစ္ေတာင္ေလာက္ရိွေသာ အသားထူ ဝါးကို ေမလံုဆံုဝါ အျဖစ္အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။ ေမလံုဆံုဝါ၏ မူလအမည္ ေမံေလာ့နီဆံုဝါ (ျပန္႔ကားေအာင္ ျပဳလုပ္ေသာ ႁပြန္) မွ ေခတ္ကာလ ၾကာလာသည္ႏွင့္အမွ် အသံေျပာင္းၿပီး ယေန႔နာမယ္ျဖစ္လာသည္။)
ထို ေမလံုဆံုဝါႏွင့္ လူရီဖာဌ္ တို႔အခ်င္းခ်င္း ပြက္တိုက္မႈတြင္ ၾကား၌ရိွေသာ မုန္႔ၾကမ္း ကပ္မသြားႏိုင္ေစရန္ (လူရီဖီရာ့ ကပ္မသြားေအာင္) ဆန္မုန္႔ညက္ေျခာက္ကို အနည္းငယ္စီ ဖ်န္းထည့္ရသည္။ ထိုအခါ လူရီဖီရာ့ အစိမ္းကိုရရိွလာသည္။ လူရီဖီရာ့ အစိမ္းကို ေကံစာ လူရီဖီရာ့ဟုေခၚသည္။ တစ္ဖန္ မုန္႔ကင္းျပားေပၚတြင္ မီးကင္းရသည္။ ထိုအခါ လိုအပ္ေသာ လူရီဖီရာ့ ရလာသည္။

ဆန္းၾကမ္း ႀကိတ္ေထာင္းရာတြင္ မေၾကတေၾက က်န္ေနေသာ ဆန္ျဖဳန္း/ဆန္မႈန္႔ၾကမ္း (mollúk)ကို ထန္းညႇပ္နယ္ကာ ငွက္ေပ်ာရြက္ဖက္ၿပီး မုန္႔တစ္မ်ဳိး လုပ္စားၾကသည္။ ယင္းမုန္႔ကို “ေမာ္လႅဳ႕ခ္ ဖီရာ့” ဟုေခၚသည္။

Gas ór uore bañsá di, táplon táplon banaiyé, állwa di luri fiçá di kúp háiyé.

(အဓိပၸာယ္က “သစ္သားေပၚတြင္ ဝါးေခ်ာင္းျဖင့္ သာပ္ေလာင္ သာပ္ေလာင္ ျမည္သံႏွင့္ ျပဳလုပ္တဲ့ လူရီဖီရာ့ တြင္ ဟာလဝါ ညႇပ္ထည့္ၿပီး ေပါင္းလန္ေအာင္ အရမ္းၿမိန္းစားတာေပါ့) ဟု တစ္ခါက လူမ်ဳိးျခားတစ္စုကို ဖိတ္ေကြၽးတဲ့ အခါ အရသာေကာင္းလြန္သျဖင့္ မပီတပီ ႐ိုစကားျဖင့္ ေျပာဆိုခဲ့သည့္ ခ်ီက်ဴး စကားသည္ ယေန႔တိုင္ အာရ္ခါန္ျပည္တြင္ ပ်ံဝဲေနဆဲျဖစ္သည္။

သက္ႀကီး႐ိုဟင္ဂ်ာ တစ္ဦးက လူရီ ဖီရာ့ စားေနပံုကို ႐ိုစာဆိုတစ္ဦးက ဟာသေႏွာေႏွာ ဖြဲ႔ဆိုထားသည့္ လကၤာတစ္ပိုဒ္ကို သူမွတ္မိသေလာက္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေျပာျပခဲ့သည္။

“Luri fiçá gussor zúl, burai burai tul.
Gal ot dite fiçár zúl, buri zagói kul.
Gal furani no mani, taith goijjé feth.
Manúic nái tuiltóu thani, hát balúic di neth.”
အဓိပၸာယ္ – လူရီဖီရာ့ ကို အမဲသားဟင္းထဲမွ ႏိႈက္ယူၿပီး၊ ပါးစပ္ထဲ ထည့္ေသာအခါ ကပ္ပါလာေသာ ဟင္းရည္ ယိုက်၍ ခါးဝတ္ပုဆိုးေတာင္ ေပသြားသည္။
ပါးစပ္ ပူစပ္ေနသည္ကို သတိမမူဘဲ ဝမ္းေတာင့္ေအာင္ အားရပါးရ စား၏။ ဝမ္း၏အေလးေၾကာင့္ ထိုင္ရာမွ မထႏိုင္၍ ဆြဲတင္ရန္လည္း လူမရိွသျဖင့္ ထိုေနရာ၌ပင္ လက္ေပၚ ေခါင္းအုပ္၍ အိပ္ေလသည္။….

********************@*********************
အပိုင္း (၁) ကို ဤေနရာတြင္ ဖတ္ႏိုင္သည္။
http://rohangking.blogspot.com/…/05/traditional-food-cake.h….

(အပိုင္း (၃)ကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္၊ သည္းခံၿပီး ေစာင့္ေမွ်ာ္ေပးပါ။)